|
Chapter 2 The Spiritual Exercises When the time came at last for Ignatius to leave Monresa, he couldn't foresee his destiny, but the anxiety concerning his own salvation was not his main concern any more; it is as a missionary, and not as a mere pilgrim, that he left for the Holy Land in March 1523. He arrived in Jerusalem on the 1st of September, after many adventures, only to leave again soon after, on the orders of the Franciscan's provincial who was not desirious to see the precarious peace between Christians and Turks endangered by an untimely proselytism. The disappointed missionary passed through Venice, Genoa, and Barcelona on his way to the University of Alcala where he started theological studies; it is there also that his "cure of souls" amongst voluntary listeners began. "In these conventicles, the most common manifestations of piety amongst the fair sex were fainting fits; by that, we realise how hard he applied his religious methods, and how such a fervent propaganda would soon arouse the curiosity and then the suspicion of the inquisitors... "In April 1527, the Inquisition put Ignatius in prison to try him on the grounds of heresy. The inquiry examined those peculiar incidents amongst his devotees, the strange assertions of the accused concerning the wonderful power his chastity conferred on him, and his bizarre theories on the difference between mortal and venial sins; these theories had striking affinities with those of Jesuit casuists of the subsequent epoch.(lO) Released but forbidden to hold meetings, Ignatius left for Salamanque and soon started the same activities. Similar suspicions amongst the inquisitors led to imprisonment again. Release was only on condition of desisting from such conduct. Thus it was, he journeyed to Paris to continue his studies at the college of Montaigu. His efforts to endoctrinate his fellow-students according to his peculiar methods brought him into trouble again with the Inquisition. Becoming more prudent,he met with just six of his college friends, two of which will become highly esteemed recruits: Salmeron and Lainez. What did he have in himself that so powerfully attracted young people to an old student? It was his ideal and a little charm he carried on himself: a small book, in fact a very minute book which is, in spite of its smallness, amongst those which have influenced the fate of humanity. This volume has been printed so many times that the number of copies is unknown; it was also the object of more than 400 commentaries. It is the textbook of the Jesuits and at the same time the resume of the long inner development of their master: the "Spiritual Exercises".(11) Mr Boehmer says later: "Ignatius understood more clearly than any other leader of men who preceded him that the best way to raise a man to a certain ideal is to become master of his imagination. We "imbue into him spiritual forces which he would find very difficult to eliminate later", forces more lasting than all the best principles and doctrines; these forces can come up again to the surface, sometimes after years of not even mentioning them, and become so imperative that the will finds itself unable to oppose any obstacle, and has to follow their irresistible impulse".(12) Thus all the "truths" of the Catholic dogma will have to be, not only meditated, but lived and felt by the one who devotes himself to these "Exercises", with the help of a "director". In other words, he will have to see and relive the mystery with the greatest possible intensity. The candidate's sensitiveness becomes impregnated with these forces whose persistence in his memory, and even more so in his subconscious, will be as strong as the effort he made to evoke and assimilate them. Beside sight, the other senses such as hearing, smell, taste and touch will play their part. In short, it is mere controlled auto-suggestion. The angels' rebellion, Adam and Eve driven out of Paradise, God's tribunal, the evangelical scenes and phases of the Passion are, as one would say, relived in front of the candidate. Sweet and blissful scenes alternate with the most sombre ones at a skilfully arranged rythm. No need to say that Hell has the prominent part in that "magic lantern show", with its lake of fire into which the damned are thrown, the awful concert of screams, the atrocious strench of sulphur and burning flesh. Yet Christ is always there to sustain the visionary who doesn't know how to thank him for not having thrown him already into hell to pay for his past sins. Here is what Edgar Quinet wrote: "Not only visions are pre-arranged, but also sighs, inhalings, breathing
are noted down; the pauses and intervals of silence are written down like on a music sheet. In case you do not believe me, I will quote: "The third way of praying, by measuring the words and periods of silence". This particular manner of praying consists of leaving out some words between every breath; and a little further: "Make sure to keep equal gaps between every breath and choking sob and word". (Et paria anhelituum ac vocum interstitia observet), which means that the man, being inspired or not, becomes just a machine which must sigh, sob, groan, cry, shout or catch one's breath at the exact moment and in the order which experience shows to be the most profitable". (12a) It is understandable that after four weeks devoted to these intensive Exercises, with a director as his only companion, the candidate would be ripe for the subsequent training and breaking. This is what Quinet has to say when referring to the creator of such an hallucinatory method: "Do you know what distinguishes him from all the ascetics of the past? The fact that he could observe and analyse himself logically and coldly in that state of rapture, while for all the others even the idea of reflection was impossible. Imposing on his disciples actions which, to him, were spontaneous, he needed just thirty days to break, with this method, the will and reasoning, in the manner in which a rider breaks his horse. He only needed thirty days "triginta dies", to subdue a soul. Note that Jesuitism expanded together with modern inquisition: while the inquisition dislocated the body, the spiritual Exercises broke up the thoughts under Loyola's machine".(12b) In any case, one could not examine his "spiritual" life too deeply, even without the honour of being a Jesuit; Loyola's methods are to be recommended to the faithful and ecclesiastics in particular, as we are reminded by commentators such as R.P. Pinard de la Boullaye, author of "Mental prayer for all"; inspired by saint Ignatius, this very valuable aid for the soul would, we think, be more explicit if the title read "alienation" instead of "prayer". (12a) Michelet et Gurnet: "Des Jesuites", (Hachette, Paulin, Paris 1845, pp.185-187). (12b) Michelet et Gurnet: "Des Jesuites", (Hachette, Paulin, Paris, 1845, pp.185187).
Chapter 3 The founding of the Company "The Society of Jesus" was constituted on Assumption Day in 1534, in the chapel of Notre-Dame de Montmartre. Ignatius was then forty-four years old. After communion, the animator and his companions vowed to go to the Holy Land, as soon as their studies were finished, to convert the infidels. But the following year found them in Rome where the pope, who was then organising a crusade against the lurks with the German Emperor and the Republic of Venice, showed them how impossible their project was because of it. So Ignatius and his companions dedicated themselves to missionary work in Christian lands; in Venice, his apostolate roused again the suspicions of the Inquisition. The Constitution of the Company of Jesus was at last drafted and approved in Rome, by Paul III, in 1540, and the Jesuits put themselves at the disposition of the pope, promising him unconditional obedience, Teaching, confession, preaching and charitable work were the field of action for this new Order, but foreign missions were not excluded as, in 1541, Francis Xavier and two companions left Lisbon to go and evangelise the Far East. In 1546, the political side of their career was launched, when the pope chose Lainez and Salmeron to represent him at the Council of Trent in the capacity of "pontifical theologians". Mr Boehmer writes: "Then, the Order was employed by the pope only on a temporary basis. But it performed its functions with so much promptitude and zeal that, already under Paul III, it had implanted itself very firmly into all chosen kinds of activities and won the confidence of the Curia for all time".(12d) This confidence was fully justified; the Jesuits, and Lainez in particular, together with their devoted friend Cardinal Morone, became the cunning and untiring champions of pontifical authority and intangibility of the
dogma, during the three sessions of that Council ending in 1562. By their clever manoeuvres and dialectics, they succeeded in defeating the opposition and all "heretic" claims including marriage of priests, communion with the two elements, use of the vernacular in services and, especially, reform of the papacy. Only the reform of convents was retained on the agenda. Lainez himself, by a forceful counter-attack, upheld pontifical infallibility which was promulgated three centuries later by the Vatican Council. (13) The Holy See emerged strengthened from the crisis where it nearly foundered, thanks to the steadfast actions of the Jesuits. The terms chosen by Paul III to describe this new Order in his Bull of Authorisation were then amply justified: "Regimen Ecclesiae militantis". The fighting spirit developed more and more as time went on as, beside foreign missions, the activities of Loyola's sons started to concentrate on the souls of men, especially amongst ruling classes. Politics are their main field of action, as all the efforts of these "directors" concentrate on one aim: the submission of the world to the papacy, and to attain this the "heads" must be conquered first. And to realise this ideal? Two very important weapons: to be the confessors of the mighty and those in high places and the education of their children. In that way, the present will be safe while the future is prepared. The Holy See soon realised the strength this new Order would bring. At first, the number of its members had been limited to sixty, but this restriction was promptly lifted. When Ignatius died, in 1556, his sons were working amongst pagans in India, China, Japan, the New World, but also and especially in Europe: France, Southern and Western Germany, where they fought against the "heresy", in Spain, Portugal, Italy and even England, getting in by way of Ireland. Their history, full of vicissitudes, will be of a "Roman" network they will constantly try to spread over the world, whose links will be forever torn and mended. (13) Vatican Council (1870). The Spirit of the Order "Let us not forget, writes the Jesuit Rouquette, that, historically, "ultramontanism" has been the practical affirmation of "universalism"... This necessary universalism would be an empty word if it did not result in a practical cohesion or obedience of Christianity: this is why Ignatius wanted this team to be at the disposition of the pope... and be the champion of catholic unity, unity which can be assured only through an effective submission to Christ's vicar".(13a) The Jesuits wanted to impose this monarchical absolutism on the Roman Church and they maintained it in civil society as they had to look upon the sovereigns as temporal representatives of the Holy Father, true head of Christianity; as long as those monarchs were entirely docile to their common lord, the Jesuits were their most faithful supporters. On the other hand, if these princes rebelled, they found in the Jesuits their worst enemies. In Europe, wherever Rome's interests required the people to rise against their king, or if these temporal princes had taken decisions embarrassing for the Church, the Curia knew she would not find more able, cunning, or daring outside the Society of Jesus when it came to intrigue, propaganda or even open rebellion".(14) We have seen, through the spirit of the "Exercises", how the founder of this Company was behind his time in his simplistic mysticism, ecclesiastic discipline and, generally speaking, his conception of subordination. The "Constitutions" and "Exercises", fundamentals to this system, leave us without any doubts on that subject. No matter what his disciples may say— especially today as modern ideas on this subject are totally different— (l3a) R.P. Jesuit Rouquette, op.cit. p.44.
obedience has a very special place, in fact incontestably the first, in the summary of the Order's rules. Mr. Folliet may pretend to see in it nothing more than "religious obedience", necessary to any congregation; R.P. Rouquette writes boldly: "Far from being a diminution of man, this intelligent and willing obedience is the height of freedom... a liberation from oneself s bondage..."; one only has to read those texts to perceive the extreme, if not monstrous character of this submission of soul and spirit imposed to the Jesuits, making them always docile instruments in their superiors' hands, and even more from their very beginning the natural ennemies of any kind of liberty. The famous "perinde ac cadaver" (as a corpse in the undertaker's hands), can be found in all "spiritual literature", according to Mr. Folliet, and even in the East, in the Haschichins' Constitution; the Jesuits are to be in the hands of their superiors "as a staff obeying every impulse; as a ball of wax which can be shaped and stretched in any direction; as a small crucifix being lifted and moved at will"; these pleasant formulas are none the less very enlightening. Remarks and explanations from the creator of this Order leave us without any doubt as to their true meaning. Besides, amongst the Jesuits, not only the will, but also reasoning and even moral scruple, must be sacrificed to the primordial virtue of obedience which is, according to Borgia, "the strongest rampart of Society". "Let us be convinced that all is well and right when the superior commands it", wrote Loyola. And again: "Even if God gave you an animal without sense for master, you will not hesitate to obey him, as master and guide, because God ordained it to be so." And something even better: the Jesuit must see in his superior not a fallible man, but Christ Himself. J. Huber, professor of Catholic theology in Munich and author of one of the most important works on the Jesuits, wrote: "Here is a proven fact: the "Constitutions" repeat five hundred times that one must see Christ in the person of the General".(15) The discipline of the Order, assimilated so often to that of the army, is then nothing compared to the reality. "Military obedience is not the equivalent of Jesuitic obedience; the latter is more extensive as it gets hold of the whole man and is not satisfied like the other, with an exterior act, but requires the sacrifice of the will and laying aside of one's own judgment".(16) Ignatius himself wrote in his letter to the Portuguese Jesuits: "We must see black as white, if the Church says so". Such is this "height of freedom" and "liberation from one's own bondage", praised earlier on by R.P. Rouquette. Indeed, the Jesuit is truly
liberated from himself as he is totally subjected to his masters; any doubt or scruple would be imputed to him as sin. Mr. Boehmer writes: "In the additions to the "Constitutions", the superiors are advised to command the novices, as God did with Abraham, things apparently criminal, to prove them; but they must proportion these temptations to each one's strength. It is not difficult to imagine what could be the results of such an education".(17) The Order's life of ups and downs—there is not one country from which it wasn't expelled—testifies that these dangers were recognised by all governments, even the most Catholic. By introducing men so blindly devoted to their cause to teaching among the higher classes, the Company—champion of universalism, therefore ultra-montanism—was inevitably recognised as a threat to civil authority, as the activity of the Order, by the mere fact of their vocation, turned more and more towards politics. In a parallel way, what we call the Jesuitic spirit was developing amongst its members. Nevertheless, the founder, inspired mainly by the needs of foreign and home "missions", had not neglected skilfulness. He wrote in his "Sententiae asceticae": "A clever carefulness together with a mediocre purity is better than a greater holiness coupled with a less perfect skilfulness. A good shepherd of souls must know how to ignore many things and pretend not to understand them. Once he is master of the wills, he will be able wisely to lead his students wherever he may choose. People are entirely absorbed by passing interests, so we must not speak to them too pointedly about their souls: it would be throwing the hook without the bait". Even the desired countenance of Loyola's sons was emphatically stated: "They must hold their heads slightly down, without bending it to the left or right; they must not look up, and when they speak to someone, they are not to look them straight in the eyes so as to see them only indirectly..."(18) Loyola's successors retained this lesson well in their memory, and applied it very extensively in the pursuit of their plans. (17) Gabriel Monod, in Introduction aux "Jesuites", de H. Boehmer, p. XVI (Armand Colin, Paris) (18) Pierre Dominique: "La politique des Jesuites" (Grasset, Paris 1955, p.37).
Chapter 5 The privileges of the Company After 1558, Lainez, the subtle tactician of the Council of Trent, was made general of the Congregation with the power to organise the Order as he was inspired. The "Declarations" which he himself composed with Salmeron, were added to the "Constitutions" to form a commentary; they accentuated even more the despotism of the general elected for life. An admonitor procurator and assistants, residing in Rome too, will help him generally to administer the Order divided then into five congregations: Italy, Germany France, Spain, England and America. These congregations were themselves divided into Provinces grouping the different establishments of the Order. Only the admonitor (or overseer) and assistants are nominated by the Congregation. The general appoints all other officials, promulgates the ordinances which are not to modify the Constitutions, administers the wealth of the Order according to his own wishes and directs its activities for which he is responsible to the pope only. To this militia so tightly knit in the hand of its chief and which needs the greatest autonomy to make its actions effective, the pope concedes privileges which may seem exorbitant to other religious Orders. By their Constitutions, the Jesuits were exempt from the cloistered rule which applied to monastic life in general. In fact, they are monks living "in the world" and, outwardly, nothing distinguishes them from the secular clergy. But, contrary to this and other religious congregations, they are not subjected to the bishop's authority. As early as 1545, a bull of Paul II enabled them to preach, hear confession, dispense the sacraments, and say mass; in short, exercise their ministry without having to refer to the bishop The solemnisation of marriages is the only thing they are not allowed to perform. They have the power to give absolution, change vows for others which are easier to fulfil, or even cancel them. Mr Gaston Bally writes:
"The general's power concerning absolution and dispensations is even wider. He can lift all punishment inflicted on the members of the Society before or after them entering the Order, absolve all their sins, even the sin of heresy and schism, the falsification of apostolic writings, etc... "The general absolves, in person or through a delegate, all those who are under his obedience, of the unhappy state arising from excommunication, suspension or interdict, provided these censures were not inflicted for excesses so enormous that others, beside the papal tribunal, knew about them. He also absolves the irregularity issuing, from bigamy, injuries done to others, murder, assassination... as long as these wicked deeds were not publicly known and the cause of a scandal".(19) Finally, Gregory XIII bestowed on the Company the right to deal in commerce and banking, a right it made use of extensively later on. These dispensations and unprecedented powers were fully guaranteed to them. "The popes called even upon princes and kings to defend these privileges; they threatened with the great excommunication "latae sententiae" all those who would try to infringe them. In 1574, a bull of Pius V gave the general the right to restore these privileges to their original scope, against all tempts to alter or curtail them, even if such curtailments were authoritatively documented by papal revocation... By granting the Jesuits such exorbitant privileges which run counter to the Church's antiquated constitution, the papacy wanted, not only to supply them with powerful weapons to fight the "Infidels", but especially use them as a bodyguard to defend her own unrestricted power in the Church and against the Church". "To preserve the spiritual and temporal supremacy they usurped during the middle ages, the popes sold the Church to the Order of Jesus and, in consequence, surrendered themselves into their hands... If the papacy was supported by the Jesuits, the whole existence of the Jesuits depended on the spiritual and temporal supremacy of the papacy. In that way, the interests of both parties were intimately bound together".(20) But this select cohort needed secret auxiliaries to dominate civil society: this role fell on those affiliated to the Company called Jesuits. "Many important people were connected in that way with the Society: the emperors Ferdinand II and Ferdinand III, Sigismond III, king of Poland, who had officially belonged to the Company; Cardinal Infant, a duke of Savoy. And these were not the least useful".(21) (19) Gaston Bally: "Les Jesuites" (Chambery, Imprimerie Nouvelle, 1902, pp. 11-13). (20) Gaston Bally, op.cit., pp.9-10, 16-17. (21) Pierre Dominique, op.cit., p.37. It is the same today; the 33,000 official members of the Society operate all over the world in the capacity of her personnel, officers of a truly secret army containing in its ranks heads of political parties, high ranking officials, generals, magistrates, physicians, Faculty professors, etc., all of them striving to bring about, in their own sphere, "l'Opus Dei", God's work, in reality the plans of the papacy.
The Jesuits in Europe during the 16th and 17th centuries Chapter 1 Italy, Portugal, Spain "France", wrote Mr. Boehmer, "is the cradle of the Society of Jesus, but in Italy it received its programme and constitution. Therefore in Italy it first took root and from there it spread abroad".(l) The author notes the increasing number of colleges and Jesuit academies (128 and 1680); "but", says he, "the history of Italian civilisation during the 16h and 17th centuries shows the results of it most strikingly. If a well- learned Italy thus embraced again the faith and ordinances of the Church, received a new zeal for asceticism and missions, composed again pious poems and hymns for the Church, dedicated conscientiously the painters' brushes and sculptors' chisels to exalt the religious ideal, is it not because the cultivated classes were instructed in Jesuits' colleges and confessionals?"(2) Gone were "childish simplicity, joy, vivacity and the simple love of nature..." The Jesuits' pupils are far too clerical, devout, absorbed to preserve these qualities. They are taken up with ecstatic visions and illuminations; they literally get drunk with the paintings of frightful mortifications and the martyrs' atrocious torments; they need the pomp, glittering and theatrical. From the end of the 16th century on, Italian art and literature reproduce faithfully this moral transformation... The restlessness, the ostentation, the shocking claim which characterise the creations of that period promote a feeling of repulsion instead of sympathy for the beliefs they are supposed to interpret and glorify".(3) It is the mark sui generis of the Company. This love for the distorted, finicky, glittering, theatrical could seem strange amongst mystics formed by the "Spiritual Exercises" if we did not detect in it this essentially
Jesuitical aim to impress the mind. It is an application of the maxim: "The end justifies the means" applied with perseverance by the Jesuits in the arts, literature as well as politics and morals. Italy had been hardly touched by the Reformation. Nevertheless, the Waldenses, who had survived since the middle ages in spite of persecutions and established themselves in the north and south of the peninsula, joined the Calvinist Church in 1532. On a report from the Jesuit Possevino, Emmanuel Philibert of Savoy launched another bloody persecution against his "heretic" subjects in 1561. The same thing happened in Calabria, at Casal di San Sisto and Guardia Fiscale. "The Jesuits were implicated in these massacres; they were busy converting the victims..."(4) As for Father Possevino: "... he followed the Catholic army as their chaplain, and recommended the extermination by fire of the heretic pastors as a necessary and holy act".(5) The Jesuits were all powerful in Parma, at the court of the Farnese, as well as in Naples during the 16th and 17th centuries. But in Venice, where they had been loaded with favours, they were banished on the 14th of May 1606, "as the most faithful servants and spokesmen of the pope..." They were nevertheless allowed to return in 1656, but their influence in the Republic was to be from now on but a shadow of the one they had in the past. Portugal was a choice country for the Order. "Already under John III (1521-1559), it was the most powerful religious community in the kingdom".(6) Its influence grew even more after the revolution of 1640 which put the Braganza on the throne. "Under the first king of the house of Braganza, Father Fernandez was a member of the government and, under the minority of Alphonse VI, the counsellor most heeded by the regent Queen Louise. Father de Ville was successful in overthrowing Alphonse VI in 1667, and Father Emmanuel Fernandez was made a deputy to the "Cortes" in 1667 by the new King Peter II... In spite of the fact that the Fathers were not fulfilling any public duty in the kingdom, they were more powerful in Portugal than in any other country. Not only were they spiritual advisers to all the royal family, but the king and his minister consulted them in all important circumstances. From one of their own testimonies, we know that not one place in the administration of the State and Church could be obtained without their consent; so much so that the clergy, the high classes and the people contended with each other to win their favours and approval. Foreign politics were also under their influence. Any sensible man would see that such a state of affairs was
unprofitable to the good of the kingdom".(7) In fact, we can see the results by the decadent state into which this unfortunate land fell. All the energy and perspicacity of the marquess of Pombal, in the middle of the 18th century, were needed to tear Portugal out of the Order's deadly grip. In Spain, the Order's penetration was slower. The higher clergy and the Dominicans opposed it for a long time. The sovereigns themselves, Charles V and Philip II, while accepting their services, distrusted these soldiers of the pope and feared encroachments on their authority. But, with much craftiness, the Order eventually defeated this resistance. "During the 17th century, they are all-powerful in Spain, among the high classes and at Court. Even Father Neidhart, former German cavalry officer, fully governed the kingdom as Counsellor of State, prime minister and Grand Inquisitor... In Spain as in Portugal, the kingdom's ruin coincided with the rise of the Order..."(8) This is what Edgar Quinet had to say about it: "Wherever a dynasty dies, I can see, rising up and standing behind her, a kind of bad genie, one of those dark figures that are the confessors, gently and paternally luring her towards death..."(9) Indeed, one cannot impute Spain's decadence to this Order only. "Nevertheless, it is true that the Company of Jesus, together with the Church and other religious orders, hastened her fall; the richer the Order became, the poorer Spain was, so much so that when Charles II died, the State's coffers did not even contain the necessary amount to pay for 10,000 masses usually said for the salvation of a deceased monarch's soul."(10)
Chapter 2 Germany "It was not southern Europe, but central Europe: France, Holland, Germany, Poland, which were the site for that historical struggle between Catholicism and Protestantism. So these countries were the main fields of battle for the Society of Jesus." (11) The situation was particularly grave in Germany. "Not only notorious pessimists, but also thinking and wise Catholics considered the old church's cause in all German lands as almost lost. In fact, even in Austria and Bohemia, the break with Rome was so general that the Protestants could reasonably hope to conquer Austria within a few decades. Then how is it this change did not take place and the country was divided into two sections instead? The Catholic party, at the close of the 16th century, had no hesitation in answering this question, for it always acknowledged that the Witelsbach, Habsburg and Jesuits were responsible for this happy turn of events."(12) Rene Fulop-Miller wrote about the Jesuits' role in these events: "The Catholic cause could hope for a real success only if the Fathers were able to influence and guide the princes, at all times and in all circumstances. The confessionals offered the Jesuits the means to secure a lasting political influence, therefore an effectual action" .(13) In Bavaria, the young duke Albert V, son of a zealous Catholic and educated at Ingolstadt, the old Catholic city, called on the Jesuits to combat effectively the heresy: "On the 7th of July 1556, 8 Fathers and 12 Jesuit teachers entered Ingolstadt. It was the start of a new era for Bavaria... the State itself received a new Seal.... the Roman Catholic conceptions directed the politics of princes and the behaviour of the high classes. But this new spirit got hold (11) and (12) H. Boehmer, op.cit., pp.89, 104, ,112, 114. (13) Rene Fulop-Miller, op.cit., II, pp.98, 102.
GERMANY 35 of the higher classes only. It did not gain the hearts of ordinary people... Nevertheless, under the iron discipline of the State and the restored Church, they again became devout Catholics, docile, fanatic, and intolerant towards any heresy..." "It may seem excessive to attribute such prodigious virtues and actions to a mere handful of strangers. Yet, in these circumstances, their force was in inverse ratio to their numbers and they were immediately effective as no obstacles were met. Loyola's emissaries won the country's heart and mind from the start... From the next generation on, Ingolstadt became the perfect type of the german Jesuit city".(14) One can judge the state of mind the Fathers introduced to this stronghold of faith by reading the following: "The Jesuit Mayrhofer of Ingolstadt taught in his "Preacher's mirror": "We will not be judged if we demand the killing of Protestants, any more than we would by asking for the death penalty on thieves, murderers, counterfeiters and revolutionaries."(15) The successors of Albert V, and especially Maximilian I (1597-1651), completed his work. But Albert V already was conscientious in his "duty" of assuring his subjects' "salvation". "As soon as the Fathers arrived in Bavaria, his attitude towards Protestants and those favourable to them became more severe. From 1563 on, he pitilessly expelled all recalcitrants, and had no mercy for the anabaptists who had to suffer drownings, fire, prison and chains, all of which were praised by the Jesuit Agricola... In spite of all this, a whole generation of men had to disappear before the persecution was crowned a complete success. As late as 1586, the moravian anabaptists managed to hide 600 victims from the duke Guillaume. This one example proves that there were thousands and not hundreds who were driven out, an awful breach into a thinly populated country. "But", said Albert V to the Munich City council, "God's honour and the salvation of souls must be placed above any temporal interests". 16) Little by little, all teaching in Bavaria was placed in the Jesuits' hands, and that land became the base for their penetration in eastern, western and northern Germany. "From 1585 on, the Fathers converted the part of Westphalia depending on Cologne; in 1586, they appear in Neuss and Bonn, one of Cologne's archbishop's residences; they open colleges at Hildesheim in 1587 and Munster in 1588. This particular one already had 1300 pupils in 1618... A large part of western Germany was reconquered in that way by Catholicism, (14) H. Boehmer, op.cit., pp.89, 104, 112, 114. (15) Rene Fulop-Miller, op.cit., II, pp.98, 102. (16) H. Boehmer, op.cit., pp.89, 104, 112, 114.
thanks to the Wittelsbach and Jesuits. "The alliance between the Wittelsbach and Jesuits was maybe even more important for the "Austrian lands" than for western Germany".(17) The archduke Charles of Styrie, last son of emperor Ferdinand, married in 1571 a Bavarian princess "who brought into Gratz castle the narrow Catholic tendencies and the friendship for the Jesuits which prevailed at the Court of Munich". Under her influence, Charles worked hard to "extirpate the heresy" from his kingdom and when he died, in 1590, he made his son and successor, Ferdinand, swear that he would go on with this work. In any case, Ferdinand was well prepared for this. "For five years, he had been a pupil of the Jesuits at Ingolstadt; besides, he was so narrow-minded that, to him, there was no nobler task than the reestablishment of the Catholic Church in his hereditary States. That this task was advantageous or not to his lands was of no concern to Him. "I prefer", said he, "to reign over a country in ruins, than over one which is damned". (18) In 1617, the archduke Ferdinand was crowned king of Bohemia by the emperor. "Influenced by his Jesuit confessor Viller, Ferdinand started at once to combat Protestantism in his new kingdom. This signalled the start of that bloody war of religion which, for the next thirty years, kept Europe in suspense. When, in 1618, the unhappy events in Prague gave the signal for open rebellion, the old emperor Mathias tried at first to compromise, but he did not have enough power to make his intentions prevail against king Ferdinand, who was dominated by his Jesuit confessor; so, the last hope to settle this conflict amicably was lost". "At the same time, the lands of Bohemia had taken special measures and solemnly decreed that all Jesuits should be expelled, as they saw in them promoters of civil war".(19) Soon after, Moravia and Silesie followed this example, and Protestants of Hungary, where the Jesuit Pazmany ruled with a rod of iron, rebelled also. But the battle of the White Mountain (1620) was won by Ferdinand, who had been made emperor again after the death of Mathias. "The Jesuits persuaded Ferdinand to inflict the most cruel punishment on the rebels; Protestantism was rooted out of the whole country by means too terrible for words... At the end of the war, the country's material ruin was complete". "The Jesuit Balbinus, Bohemia's historian, wondered how there could still be some inhabitants left in that country. But moral ruin was even more terrible... The flourishing culture found amongst the nobles and middle classes, the rich national literature which could not be replaced: all this had been destroyed, and even nationality had been abolished. Bohemia was
GERMANY 37 open to the Jesuits' activities and they burned Czech literature en-masse; under their influence, even the name of the nation's great saint: John Huss, gradually grew dimmer until it was extinct in the hearts of the people... "The height of the Jesuits' power", said Tomek, "coincided with the country's greatest decadence in her national culture; it is because of the influence that Order had, that this unfortunate land's awakening came about one century too late..." "When the Thirty Years War came to an end, and a peace was concluded assuring German Protestants the same political rights enjoyed by the Catholics, the Jesuits did their uttermost to continue the fighting; it was in vain".(20) But they obtained from their student Leopold the First, then reigning emperor, the promise to persecute the Protestants in his own lands, and especially in Hungary. "Escorted by imperial dragoons, the Jesuits undertook this work of conversion in 1671. The Hungarians rose to action and started a war which was to last for nearly a whole generation... But that insurrection was victoroius, under the leadership of Francis Kakoczy. The victor wanted to drive the Jesuits out of all the countries which fell under his power; but influencial protectors of the Order managed to adjourn these measures, and the expulsion did not take place until 1707... "Prince Eugene blamed, with a harsh frankness, the politics of the imperial house and the intrigues of the Jesuits in Hungary. He wrote: "Austria nearly lost Hungary because of their persecuting of the Protestants". One day, he bitterly exclaimed that the morals of the Turks were far superior to those of the Jesuits, in practice at least. "Not only do they want to dominate consciences, but also to have the right of life and death over men". "Austria and Bavaria reaped the fruits of Jesuit domination in full: the compression of all progressive tendencies and the systematic stultification of the people". "The deep misery which followed the war of religion, the powerless politics, the intellectual decadence, the moral corruption, a frightful decrease in the population and impoverishment of the whole of Germany: these were the results of the Order's actions".(21)
Chapter 3 Switzerland It was only during the 17th century that the Jesuits succeeded in establishing themselves successfully in Switzerland, after having been called, then banished, by a few cities of the Confederation, during the second half of the 16th century. The archbishop of Milan, Charles Borromee, who had favoured their installation at Lucerne in 1578, soon realised what the results of their actions would be, as we are reminded by J. Huber: "Charles Borromee wrote to his confessor that the Company of Jesus, governed by heads more political than religious, is becoming too powerful to preserve the necessary moderation and submission... She rules over kings and princes, and governs temporal and spiritual affairs; the pious institution has lost the spirit which animated her originally; we shall be compelled to abolish it".(22) At the same time in France, the famous legal expert Etienne Pasquiet wrote: "Introduce this Order in our midst and, at the same time, you will introduce dissension, chaos and confusion".(23) Is it not this identical complaint heard over and over again, and in all countries, against the Company? It was the same in Switzerland, when the evidence of her evil deeds broke through the flattering appearances with which she excelled in covering herself. "Wherever the Jesuits managed to take root, they seduced great and small, young and old. Very soon, the authorities would start consulting them in important circumstances; their donations started flowing in, and it was not long before they occupied all the schools, the pulpits of most churches, the confessionals of all high ranking and influential people
Confessors looking after the education of all classes of Society, counsellors and intimate friends of members of the Council, their influence grew day after day, and they did not wait long before exercising it in public affairs. Lucerne and Fribourg were their main centres; from there, they conducted the exterior politics of most Catholic cantons... "Any plan forged in Rome, or by other foreign powers, against Protestantism in Switzerland was assured of the Jesuits' full support... "In 1620, they were successful in making the Catholic population of the Veltlin rise against the Protestants and they slaughtered six hundred. The pope gave indulgence to all those who took part in that horrible deed. "In 1656, they kindled civil war between members of the various confessions... Later again a new war of religion was started by the Jesuits. "In 1712, peace was being discussed in Aarau; Lucerne and Uri had just accepted it when the Jesuits, on an order from Rome, did all they could to reverse things. They refused absolution to all those who would hesitate to take up arms. They proclaimed loudly from their pulpits that one was not obliged to keep his word, when it was given to heretics; they made moderate councillors to suspect, tried to remove them from their posts and provoked, in Lucerne, such a threatening uprising of the people against the government that the supreme authority resigned herself to break the peace. The Catholics were defeated in the fight which followed and signed an ponerous peace. Since that time, the Order's influence in Switzerland became smaller and smaller".(24) Today, article 51 of the Swiss constitution forbids the Society of Jesus to hold any cultural or educative activity on the territory of the Confederation, and efforts made to abolish this rule have always been defeated.
|
Rozdział 2 Ćwiczenia duchowe Kiedy wreszcie nadszedł czas, by Ignacy opuścił Monresę, nie mógł przewidzieć swojego losu, ale troska o własne zbawienie nie była już jego głównym zmartwieniem; to jako misjonarz, a nie zwykły pielgrzym, wyruszył do Ziemi Świętej w marcu 1523 roku. Przybył do Jerozolimy 1 września, po wielu przygodach, by wkrótce potem ponownie wyjechać, na rozkaz prowincjała franciszkanina, który nie chciał, aby niepewny pokój między chrześcijanami a Turkami był zagrożony przez przedwczesny prozelityzm. Zawiedziony misjonarz przejechał przez Wenecję, Genuę i Barcelonę w drodze na Uniwersytet w Alcala, gdzie rozpoczął studia teologiczne; tam też zaczęło się jego "leczenie dusz" wśród ochotniczych słuchaczy. „W klasztorach tych najpowszechniejszymi przejawami pobożności wśród płci pięknej były omdlenia; przez to zdajemy sobie sprawę, jak twardo stosował on swoje religijne metody i jak taka żarliwa propaganda mogła wkrótce wzbudzić ciekawość, a potem podejrzliwość inkwizytorów ... „W kwietniu 1527 r. Inkwizycja wtrąciła Ignacego do więzienia, aby osądzić go za herezję. Dochodzenie zbadało te osobliwe incydenty wśród jego wyznawców, dziwne twierdzenia oskarżonego dotyczące cudownej mocy, jaką nadawała mu jego czystość, oraz jego dziwaczne teorie na temat różnicy między grzechami śmiertelnymi i powszednimi; teorie te były uderzająco podobne do teorii jezuickich kazuistów z późniejszej epoki (10). Zwolniony, ale z zakazem organizowania zebrań, Ignacy wyjechał do Salamanki i wkrótce podjął te same działania. Podobne podejrzenia wśród inkwizytorów doprowadziły do ponownego uwięzienia. Zwolnienie nastąpiło jedynie pod warunkiem zaprzestania takiego postępowania. W ten sposób udał się do Paryża, aby kontynuować naukę w kolegium Montaigu. Jego wysiłki zmierzające do endokrynacji swoich kolegów-studentów zgodnie z jego osobliwymi metodami sprowadziły go ponownie na kłopoty z Inkwizycją. Stając się bardziej rozważnym, spotkał zaledwie sześciu swoich przyjaciół z college'u, z których dwóch zostanie wysoko cenionymi rekrutami: Salmeron i Lainez. Co miał w sobie, że tak silnie przyciągał młodych ludzi do starego studenta? To był jego ideał i mały urok, który nosił na sobie: mała książeczka, w rzeczywistości bardzo drobna książeczka, która pomimo swojej małości należy do tych, które wpłynęły na losy ludzkości. Tom ten drukowano tak wiele razy, że liczba egzemplarzy jest nieznana; był także przedmiotem ponad 400 komentarzy. Jest to podręcznik jezuitów, a jednocześnie podsumowanie długiego wewnętrznego rozwoju ich mistrza: „Ćwiczenia duchowe”.(11) Pan Boehmer mówi później: „Ignacy rozumiał lepiej niż jakikolwiek inny przywódca ludzi, który go poprzedzał, że najlepszym sposobem wzniesienia człowieka do określonego ideału jest zapanowanie nad jego wyobraźnią. „Wszczepiamy w niego siły duchowe, które później będzie mu bardzo trudno wyeliminować ", siły trwalsze niż wszystkie najlepsze zasady i doktryny; siły te mogą ponownie wyjść na powierzchnię, czasem po latach nawet o nich nie wspominając, i stać się tak imperatywnymi, że wola nie jest w stanie przeciwstawić się żadnej przeszkodzie i musi podążać za ich nieodpartym impulsem”.(12) W ten sposób wszystkie „prawdy” dogmatów katolickich będą musiały być nie tylko medytowane, ale przeżywane i odczuwane przez tego, kto oddaje się tym „ćwiczeniom”, z pomocą „kierownika”. Innymi słowy, będzie musiał zobaczyć i przeżyć tajemnicę z największą możliwą intensywnością. Wrażliwość kandydata zostaje nasycona tymi siłami, których trwanie w jego pamięci, a tym bardziej w podświadomości, będzie równie silne, jak wysiłek, jaki włożył w ich wywołanie i przyswojenie. Oprócz wzroku swoją rolę odegrają inne zmysły, takie jak słuch, węch, smak i dotyk. Krótko mówiąc, jest to zwykła kontrolowana autosugestia. Bunt aniołów, wygnanie Adama i Ewy z raju, trybunał Boży, ewangeliczne sceny i fazy Męki są jakby powiedziane na nowo przeżywane na oczach kandydata. Słodkie i błogie sceny przeplatają się z tymi najbardziej ponurymi w umiejętnie ułożonym rytmie. Nie trzeba dodawać, że piekło odgrywa znaczącą rolę w tym „pokazie magicznej latarni”, ze swoim ognistym jeziorem, do którego wrzucani są potępieni, okropnym koncertem krzyków, okropną smugą siarki i płonącym ciałem. Jednak Chrystus jest zawsze obecny, aby wesprzeć wizjonera, który nie wie, jak mu podziękować za to, że nie wrzucił go już do piekła, aby zapłacił za swoje przeszłe grzechy. Oto, co napisał Edgar Quinet: „Nie tylko wizje są z góry zaaranżowane, ale także westchnienia, wdechy, oddychanie
są notowane; pauzy i interwały ciszy zapisywane są jak na nutach. Jeśli mi nie wierzysz, zacytuję: „Trzeci sposób modlitwy, polegający na odmierzaniu słów i okresów ciszy”. Ten szczególny sposób modlitwy polega na opuszczaniu niektórych słów pomiędzy każdym oddechem; i trochę dalej: „Pamiętaj o zachowaniu równych odstępów między każdym oddechem a dławiącym szlochem i słowem”. (Et paria anhelituum ac vocum interstitia obserwatort), co oznacza, że człowiek, natchniony lub nie, staje się po prostu maszyną, która musi wzdychać, szlochać, jęczeć, płakać, krzyczeć lub łapać oddech dokładnie w tym momencie i w kolejności, w jakiej doświadczają okazuje się być najbardziej dochodowym”. (12a) Jest rzeczą zrozumiałą, że po czterech tygodniach poświęconych na te intensywne Ćwiczenia, z kierownikiem jako jedynym towarzyszem, kandydat dojrzałby do późniejszego szkolenia i zerwania. Oto, co Quinet ma do powiedzenia, odnosząc się do twórcy takiej halucynacyjnej metody: „Czy wiesz, co go różni od wszystkich ascetów z przeszłości? Fakt, że w tym stanie zachwytu mógł logicznie i na zimno analizować siebie, podczas gdy dla wszystkich innych nawet idea refleksji była niemożliwa. Narzucając swoim uczniom działania, które dla niego były spontaniczne, potrzebował zaledwie trzydziestu dni, aby tą metodą złamać wolę i rozumowanie, tak jak jeździec łamie konia. Potrzebował tylko trzydziestu dni „triginta dies”, aby ujarzmić duszę. Zauważmy, że jezuityzm rozszerzył się wraz ze współczesną inkwizycją: podczas gdy inkwizycja przemieszczała ciało, Ćwiczenia duchowe rozbijały myśli pod maszyną Loyoli”.(12b) W każdym razie nie można zbyt głęboko badać jego „duchowego” życia, nawet bez zaszczytu bycia jezuitą; Metody Loyoli należy polecać szczególnie wiernym i duchownym, o czym przypominają nam komentatorzy tacy jak RP Pinard de la Boullaye, autor „Modlitwy myślnej dla wszystkich”; zainspirowany przez św. Ignacego, ta bardzo cenna pomoc dla duszy byłaby, jak sądzimy, bardziej wyrazista, gdyby tytuł brzmiał „alienacja” zamiast „modlitwa”. (12a) Michelet et Gurnet: „Des Jesuites”, (Hachette, Paulin, Paryż 1845, s. 185-187). (12b) Michelet et Gurnet: "Des Jesuites", (Hachette, Paulin, Paryż, 1845, s. 185187).
Rozdział 3 Założenie Spółki „Towarzystwo Jezusowe” powstało w dniu Wniebowzięcia NMP w 1534 r. w kaplicy Notre-Dame de Montmartre. Ignacy miał wtedy czterdzieści cztery lata. Po komunii animator i jego towarzysze ślubowali, że zaraz po ukończeniu studiów udają się do Ziemi Świętej, aby nawrócić niewiernych. Ale następny rok zastał ich w Rzymie, gdzie papież, który organizował wówczas z cesarzem Niemiec i Republiką Wenecką krucjatę przeciwko czadom, pokazał im, jak niemożliwy jest ich projekt z tego powodu. Tak więc Ignacy i jego towarzysze poświęcili się pracy misyjnej na ziemiach chrześcijańskich; w Wenecji jego apostolstwo ponownie wzbudziło podejrzenia Inkwizycji. Konstytucja Towarzystwa Jezusowego została ostatecznie opracowana i zatwierdzona w Rzymie przez Pawła III w 1540 r., a jezuici oddali się do dyspozycji papieża, obiecując mu bezwarunkowe posłuszeństwo, nauczanie, spowiedź, przepowiadanie i działalność charytatywna były polem działania tego nowego Zakonu, ale misje zagraniczne nie zostały wykluczone, ponieważ w 1541 r. Franciszek Ksawery i dwóch towarzyszy opuścili Lizbonę, aby udać się i ewangelizować Daleki Wschód. Polityczna strona ich kariery została zapoczątkowana w 1546 r., kiedy papież wybrał Laineza i Salmerona, aby reprezentowali go na Soborze Trydenckim w charakterze „papieskich teologów”. Pan Boehmer pisze: „Wtedy Zakon był zatrudniony przez papieża tylko tymczasowo. Ale wykonywał swoje funkcje z taką szybkością i gorliwością, że już za Pawła III bardzo mocno zakorzenił się we wszystkich wybranych rodzajach działalności i zdobył zaufanie Kurii na zawsze”.(12d) To zaufanie było w pełni uzasadnione; Jezuici, a w szczególności Lainez, wraz ze swoim oddanym przyjacielem kardynałem Morone, stali się przebiegłymi i niestrudzonymi orędownikami papieskiego autorytetu i nieuchwytności
dogmatu, podczas trzech sesji tego soboru, które zakończyły się w 1562 r. Dzięki sprytnym manewrom i dialektyce udało im się pokonać opozycję i wszystkie roszczenia „heretyckie”, w tym małżeństwo księży, komunię z dwoma elementami, używanie języka narodowego w nabożeństwach i , zwłaszcza reforma papiestwa. Na porządku dziennym utrzymano jedynie reformę klasztorów. Sam Lainez silnym kontratakiem podtrzymał papieską nieomylność, ogłoszoną trzy wieki później przez Sobór Watykański. (13) Stolica Apostolska wyszła wzmocniona z kryzysu, w którym prawie się załamała, dzięki niezłomnym działaniom jezuitów. Terminy wybrane przez Pawła III do opisania tego nowego Zakonu w jego bulli zatwierdzającej zostały wówczas obszernie uzasadnione: „Regimen Ecclesiae militantis”. Z biegiem czasu duch walki rozwijał się coraz bardziej, ponieważ obok misji zagranicznych działalność synów Loyoli zaczęła koncentrować się na duszach ludzkich, zwłaszcza wśród klas rządzących. Polityka jest ich głównym polem działania, gdyż wszystkie wysiłki tych „dyrektorów” skupiają się na jednym celu: poddaniu świata papiestwu, a żeby to osiągnąć, trzeba najpierw zdobyć „głowy”. I urzeczywistnić ten ideał? Dwie bardzo ważne bronie: bycie wyznawcami mocarzy i tych na wysokich stanowiskach oraz wychowanie ich dzieci. W ten sposób teraźniejszość będzie bezpieczna, a przyszłość będzie przygotowana. Stolica Apostolska szybko zdała sobie sprawę z siły, jaką przyniesie ten nowy Zakon. Początkowo liczbę jej członków ograniczono do sześćdziesięciu, ale szybko zniesiono to ograniczenie. Kiedy Ignacy zmarł w 1556 roku, jego synowie pracowali wśród pogan w Indiach, Chinach, Japonii, Nowym Świecie, ale także i przede wszystkim w Europie: we Francji, w południowych i zachodnich Niemczech, gdzie walczyli z „herezją”, w Hiszpanii, Portugalia, Włochy, a nawet Anglia, przedostając się przez Irlandię. Ich historia, pełna perypetii, będzie „rzymską” siecią, którą będą nieustannie starali się rozprzestrzenić po świecie, której powiązania będą na zawsze rozdarte i załatane. (13) Sobór Watykański (1870). Duch Zakonu „Nie zapominajmy, pisze Jezuita Rouquette, że historycznie„ ultramontanizm ”był praktyczną afirmacją„ uniwersalizmu ”… Ten konieczny uniwersalizm byłby pustym słowem, gdyby nie skutkował praktyczną spójnością lub posłuszeństwem Chrześcijaństwo: dlatego Ignacy chciał, aby ten zespół był do dyspozycji papieża… i był orędownikiem jedności katolickiej, jedności, którą można zapewnić tylko poprzez skuteczne poddanie się Namiestnikowi Chrystusa”.(13a) Jezuici chcieli narzucić ten monarchiczny absolutyzm Kościołowi rzymskiemu i utrzymywali go w społeczeństwie świeckim, ponieważ musieli patrzeć na władców jako na czasowych przedstawicieli Ojca Świętego, prawdziwej głowy chrześcijaństwa; dopóki ci monarchowie byli całkowicie posłuszni swojemu wspólnemu panu, jezuici byli ich najwierniejszymi zwolennikami. Z drugiej strony, jeśli ci książęta się zbuntowali, znajdowali w jezuitach swoich najgorszych wrogów. W Europie, gdziekolwiek interesy Rzymu wymagały powstania ludu przeciwko swemu królowi lub gdyby ci świeccy książęta podjęli decyzje kompromitujące dla Kościoła, Kuria wiedziała, że nie znajdzie bardziej zdolnego, przebiegłego i odważnego poza Towarzystwem Jezusowym, gdy nadejdzie do intryg, propagandy, a nawet otwartego buntu”.(14) Widzieliśmy, poprzez ducha „Ćwiczeń”, jak założyciel tego Towarzystwa był opóźniony w swoim uproszczonym mistycyzmie, dyscyplinie kościelnej i, ogólnie rzecz biorąc, w swojej koncepcji podporządkowania. „Konstytucje” i „Ćwiczenia”, podstawy tego systemu, nie pozostawiają co do tego żadnych wątpliwości. Bez względu na to, co powiedzą jego uczniowie — zwłaszcza dzisiaj, gdy współczesne poglądy na ten temat są zupełnie inne — (l3a) RP Jezuita Rouquette, op.cit. str. 44.
posłuszeństwo zajmuje bardzo szczególne miejsce, w rzeczywistości bezsprzecznie pierwsze, w podsumowaniu zasad Zakonu. Pan Folliet może udawać, że nie widzi w tym nic więcej poza „posłuszeństwem religijnym”, niezbędnym w każdym zborze; RP Rouquette pisze odważnie: „Bez pomniejszania człowieka, to rozumne i chętne posłuszeństwo jest szczytem wolności… wyzwoleniem z niewoli samego siebie…”; wystarczy przeczytać te teksty, aby dostrzec skrajny, jeśli nie potworny charakter tego podporządkowania duszy i ducha narzuconego jezuitom, czyniącego z nich zawsze posłuszne narzędzia w rękach zwierzchników, a tym bardziej od samego początku naturalnymi wrogami jakąkolwiek wolność. Słynny „perinde ac cadaver” (jako zwłoki w rękach przedsiębiorcy pogrzebowego) można znaleźć we wszelkiej „literaturze duchowej”, według pana Follieta, a nawet na Wschodzie, w Konstytucji Haschichins; jezuici mają być w rękach swoich przełożonych „jak laska posłuszna każdemu impulsowi; jak kula wosku, którą można kształtować i rozciągać w dowolnym kierunku; jak mały krucyfiks, który można dowolnie podnosić i przesuwać”; te przyjemne formuły są jednak bardzo pouczające. Uwagi i wyjaśnienia twórcy tego Zakonu nie pozostawiają wątpliwości co do ich prawdziwego znaczenia. Poza tym u jezuitów nie tylko wola, ale także rozumowanie, a nawet skrupuły moralne, muszą być poświęcone pierwotnej cnocie posłuszeństwa, która według Borgii jest „najmocniejszym murem społeczeństwa”. „Bądźmy przekonani, że wszystko jest dobrze i dobrze, kiedy przełożony tak rozkaże” – pisał Loyola. I znowu: „Choćby nawet Bóg dał ci za pana zwierzę pozbawione rozumu, nie zawahasz się być mu posłusznym, jako panu i przewodnikowi, bo tak zarządził Bóg”. I coś jeszcze lepszego: jezuita musi widzieć w swoim przełożonym nie omylnego człowieka, ale samego Chrystusa. J. Huber, profesor teologii katolickiej w Monachium i autor jednego z najważniejszych dzieł o jezuitach, pisał: „Oto fakt udowodniony: «Konstytucje» pięćset razy powtarzają, że trzeba widzieć Chrystusa w osobie Generał”.(15) Dyscyplina Zakonu, tak często utożsamiana z dyscypliną armii, jest wtedy niczym w porównaniu z rzeczywistością. „Posłuszeństwo wojskowe nie jest odpowiednikiem posłuszeństwa jezuickiego; to drugie jest szersze, ponieważ obejmuje całego człowieka i nie zadowala się jak inne aktem zewnętrznym, ale wymaga poświęcenia woli i rezygnacji z własnego wyrok”.(16) Sam Ignacy napisał w swoim liście do portugalskich jezuitów: „Musimy postrzegać czarne jako białe, jeśli tak mówi Kościół”. Taki jest ten "wyżyna wolności" i "wyzwolenie z własnej niewoli", wychwalane wcześniej przez RP Rouquette. Rzeczywiście, jezuita jest naprawdę
wyzwolony od samego siebie, ponieważ jest całkowicie poddany swoim panom; wszelkie wątpliwości lub skrupuły byłyby mu poczytane za grzech. Pan Boehmer pisze: „W dodatkach do Konstytucji radzi się przełożonym, aby nakazali nowicjuszom, tak jak Bóg uczynił z Abrahamem, rzeczy pozornie zbrodnicze, aby je udowodnili; ale muszą dostosować te pokusy do swoich sił. Nietrudno sobie wyobrazić jakie mogą być rezultaty takiej edukacji”.(17) Życie Zakonu pełne wzlotów i upadków — nie ma ani jednego kraju, z którego nie został on wypędzony — świadczy o tym, że niebezpieczeństwa te były dostrzegane przez wszystkie rządy, nawet te najbardziej katolickie. Wprowadzając ludzi tak ślepo oddanych swojej sprawie do nauczania wśród klas wyższych, Towarzystwo – orędownik uniwersalizmu, a więc ultramontanizmu – zostało nieuchronnie uznane za zagrożenie dla władzy cywilnej, jako działalność Zakonu, przez sam fakt swojego powołania, coraz bardziej zwracali się w stronę polityki. Równolegle wśród jej członków rozwijało się to, co nazywamy duchem jezuickim. Mimo to założycielka, inspirowana głównie potrzebami „misji” zagranicznych i krajowych, nie zaniedbywała zręczności. W swoim „Sententiae asceticae” napisał: „Rozumna staranność połączona z przeciętną czystością jest lepsza niż większa świętość połączona z mniej doskonałą umiejętnością. Dobry pasterz dusz musi umieć wiele rzeczy ignorować i udawać, że ich nie rozumie. Kiedy już opanuje wolę, będzie mógł mądrze prowadzić swoich uczniów, dokąd zechce.Ludzie są całkowicie pochłonięci przemijającymi zainteresowaniami, więc nie wolno im mówić zbyt dosadnie o ich duszach: byłoby to rzucanie haczykiem bez przynęta". Nawet upragnione oblicze synów Loyoli zostało dobitnie powiedziane: „Powinni trzymać głowę lekko spuszczoną, nie pochylając jej w lewo ani w prawo; nie mogą podnosić wzroku, a kiedy do kogoś mówią, nie powinni patrzeć mu prosto w oczy, aby widzieć go tylko pośrednio. "(18) Następcy Loyoli dobrze zachowali tę lekcję w pamięci i bardzo szeroko stosowali ją w realizacji swoich planów. (17) Gabriel Monod, w Introdukcji aux „Jezuici”, de H. Boehmer, s. XVI (Armanda Colina, Paryż) (18) Pierre Dominique: „La politique des Jesuites” (Grasset, Paryż 1955, s. 37).
Rozdział 5 Przywileje Spółki Po 1558 roku Lainez, subtelny taktyk Soboru Trydenckiego, został mianowany generałem Kongregacji z mocą organizowania Zakonu zgodnie z jego natchnieniem. „Deklaracje”, które sam skomponował wraz z Salmeronem, zostały dodane do „Konstytucji” jako komentarz; jeszcze bardziej podkreślały despotyzm generała wybranego dożywotnio. Prokurator admonitor i asystenci, również rezydujący w Rzymie, będą mu pomagać ogólnie w zarządzaniu Zakonem podzielonym wówczas na pięć kongregacji: Włochy, Niemcy, Francja, Hiszpania, Anglia i Ameryka. Te kongregacje same były podzielone na prowincje grupujące różne placówki Zakonu. Tylko admonitor (lub nadzorca) i asystenci są mianowani przez Kongregację. Generał mianuje wszystkich innych urzędników, Tej milicji tak mocno splecionej w ręku swojego szefa i która potrzebuje największej autonomii, aby jej działania były skuteczne, papież przyznaje przywileje, które mogą wydawać się wygórowane dla innych zakonów. Na mocy swoich Konstytucji jezuici byli zwolnieni z reguły klauzurowej, która dotyczyła ogólnie życia monastycznego. W rzeczywistości są mnichami żyjącymi „w świecie” i na zewnątrz niczym nie różnią się od kleru świeckiego. Jednak w przeciwieństwie do tej i innych zgromadzeń zakonnych nie podlegają one władzy biskupiej. Już w 1545 r. bulla Pawła II umożliwiła im głoszenie kazań, spowiedź, udzielanie sakramentów i odprawianie mszy; krótko mówiąc, wykonują swoją posługę bez zwracania się do biskupa. Ceremonia zaślubin to jedyna rzecz, której nie wolno im wykonywać. Mają moc udzielania rozgrzeszenia, zmiany ślubów na inne, które są łatwiejsze do spełnienia, a nawet ich anulowania. Pan Gaston Bally pisze:
„Władza generała dotycząca rozgrzeszenia i dyspensy jest jeszcze szersza. Może on znieść wszelkie kary wymierzone członkom Bractwa przed lub po ich wstąpieniu do Zakonu, odpuścić wszystkie ich grzechy, nawet grzech herezji i schizmy, fałszowanie pism apostolskich itd. „Generał rozgrzesza, osobiście lub przez delegata, wszystkich tych, którzy są mu posłuszni, z nieszczęśliwego stanu wynikającego z ekskomuniki, zawieszenia lub interdyktu, pod warunkiem, że te kary nie zostały nałożone za wykroczenia tak ogromne, że inni, obok trybunału papieskiego, wiedział o nich. Rozgrzesza także nieprawidłowość wynikającą z bigamii, krzywd wyrządzonych innym, zabójstwa, zabójstwa… tak długo, jak te niegodziwe czyny nie były publicznie znane i nie były przyczyną zgorszenia”.(19) Wreszcie Grzegorz XIII nadał Kompanii prawo zajmowania się handlem i bankowością, z którego później szeroko korzystała. Te dyspensacje i bezprecedensowe moce były im w pełni zagwarantowane. „Papieże wzywali nawet książąt i królów do obrony tych przywilejów, grożąc wielką ekskomuniką »latae sententiae« wszystkim, którzy będą próbowali je naruszyć. W 1574 r. bulla Piusa V nadała generałowi prawo przywrócenia tych przywilejów do ich pierwotnego zakresu, wbrew wszelkim pokusom ich zmiany lub ograniczenia, nawet jeśli takie ograniczenia zostały autorytatywnie udokumentowane przez papieskie odwołanie ... Przyznając jezuitom tak wygórowane przywileje, które są sprzeczne z przestarzałą konstytucją Kościoła, papiestwo chciało nie tylko dostarczać im potężną broń do walki z „niewiernymi”, ale przede wszystkim używać ich jako ochroniarzy do obrony własnej nieograniczonej władzy w Kościele i przeciwko Kościołowi”. „Aby zachować duchową i doczesną supremację, którą uzurpowali sobie w średniowieczu, papieże sprzedali Kościół Zakonowi Jezusowemu iw konsekwencji oddali się w ich ręce... Jeśli papiestwo było wspierane przez jezuitów, całe istnienie jezuitów zależało od duchowej i doczesnej supremacji papiestwa. W ten sposób interesy obu stron były ze sobą ściśle powiązane”.(20) Ale ta wybrana kohorta potrzebowała tajnych pomocników, aby zdominować społeczeństwo obywatelskie: ta rola spadła na tych powiązanych z Kompanią, zwanych jezuitami. „Wiele ważnych osobistości było w ten sposób związanych z Towarzystwem: cesarze Ferdynand II i Ferdynand III, Zygmunt III, król Polski, który oficjalnie należał do Towarzystwa, kardynał Infant, książę Sabaudii. A to nie najmniejsi przydatne”.(21)(19) Gaston Bally: „Les Jesuites” (Chambery, Imprimerie Nouvelle, 1902, s. 11-13). (20) Gaston Bally, op.cit., s. 9-10, 16-17. (21) Pierre Dominique, op.cit., s. 37. Tak samo jest dzisiaj; 33 000 oficjalnych członków Towarzystwa działa na całym świecie w charakterze jej personelu, oficerów prawdziwie tajnej armii, w skład której wchodzą szefowie partii politycznych, wysocy urzędnicy, generałowie, sędziowie, lekarze, profesorowie wydziałów itp., wszyscy starali się urzeczywistnić we własnym zakresie „l'Opus Dei”, dzieło Boże, w rzeczywistości plany papiestwa.
Jezuici w Europie w XVI i XVII wieku Rozdział 1 Włochy, Portugalia, Hiszpania „Francja”, pisał p. Boehmer, „jest kolebką Towarzystwa Jezusowego, ale we Włoszech otrzymało ono swój program i konstytucję. Dlatego też we Włoszech zakorzeniło się najpierw, a stamtąd rozprzestrzeniło się za granicę”. Autor zwraca uwagę na rosnącą liczbę kolegiów i akademii jezuickich (128 i 1680); „ale”, mówi, „historia cywilizacji włoskiej w XVI i XVII wieku pokazuje jej wyniki najbardziej uderzająco. Jeśli dobrze uczone Włochy w ten sposób ponownie przyjęły wiarę i obrzędy Kościoła, otrzymały nowy zapał do ascezy i misje, układając na nowo pobożne wiersze i hymny dla Kościoła, poświęcając sumiennie pędzle malarskie i dłuta rzeźbiarskie dla wywyższenia ideału religijnego, czyż nie dlatego, że klasy wykształcone były kształcone w kolegiach jezuickich i konfesjonałach?”(2) Zniknęły „dziecięca prostota, radość, żywotność i prosta miłość do natury…” Wychowankowie jezuitów są zbyt klerykalni, pobożni, zaabsorbowani, aby zachować te cechy. Są pochłonięci ekstatycznymi wizjami i iluminacjami; dosłownie upijają się obrazami straszliwych umartwień i okropnych mąk męczenników; potrzebują przepychu, blasku i teatralności. Od końca XVI wieku sztuka i literatura włoska wiernie odtwarzają tę przemianę moralną… Niepokój, ostentacja, szokująca pretensja, które charakteryzują dzieła z tego okresu, zamiast sympatii do wierzeń, które reprezentują, budzą odrazę ma interpretować i gloryfikować”.(3) Jest to znak sui generis Spółki. Ta miłość do zniekształconego, wybrednego, błyszczącego, teatralnego mogłaby wydawać się dziwna wśród mistyków utworzonych przez „Ćwiczenia duchowe”, gdybyśmy nie dostrzegli w niej tego zasadniczo
Jezuicki cel zaimponować umysłowi. Jest to zastosowanie maksymy: „Cel uświęca środki”, stosowanej wytrwale przez jezuitów w sztuce, literaturze, polityce i moralności. Reformacja prawie nie dotknęła Włoch. Mimo to waldensi, którzy mimo prześladowań przetrwali od średniowiecza i osiedlili się na północy i południu półwyspu, w 1532 r. przystąpili do kościoła kalwińskiego. Na podstawie relacji jezuity Possevino Emmanuel Philibert z Sabaudii rozpoczął kolejną krwawą prześladowania jego „heretycznych” poddanych w 1561 roku. To samo stało się w Kalabrii, w Casal di San Sisto i Guardia Fiscale. „Jezuici byli zamieszani w te masakry; byli zajęci nawracaniem ofiar…”(4) Jeśli chodzi o księdza Possevino: „...podążał za armią katolicką jako ich kapelan i zalecał eksterminację ogniem heretyckich pastorów jako konieczny i święty akt”.(5) Wszyscy jezuici byli potężni w Parmie, na dworze Farnese, a także w Neapolu w XVI i XVII wieku. Ale w Wenecji, gdzie zostali obdarzeni łaskami, zostali wygnani 14 maja 1606 r., „jako najwierniejsi słudzy i rzecznicy papieża…” Mimo to pozwolono im wrócić w 1656 r., ale ich wpływy w Rzeczypospolitej miały być odtąd tylko cieniem tego, jaki mieli w przeszłości. Krajem wybranym dla Zakonu była Portugalia. „Już za Jana III (1521-1559) była to najpotężniejsza wspólnota religijna w królestwie”.(6) Jej wpływy wzrosły jeszcze bardziej po rewolucji 1640 r., która osadziła na tronie Braganzów. „Pod rządami pierwszego króla rodu Braganza, ojciec Fernandez był członkiem rządu, a za mniejszości Alfonsa VI był doradcą najbardziej szanowanym przez królową regentkę Ludwikę. Ojciec de Ville odniósł sukces w obaleniu Alfonsa VI w 1667 r., a ojciec Emmanuel Fernandez został zastępcą „Kortezów” w 1667 r. przez nowego króla Piotra II… Pomimo faktu, że Ojcowie nie wypełniali żadnego publicznego obowiązku w królestwie, byli potężniejsi w Portugalii niż w w jakimkolwiek innym kraju.Byli nie tylko duchowymi doradcami całej rodziny królewskiej, ale król i jego minister konsultowali się z nimi we wszystkich ważnych okolicznościach. Z jednego z ich własnych zeznań wiemy, że ani jedno miejsce w administracji państwowej i kościelnej nie mogło być uzyskane bez ich zgody; tak bardzo, że duchowieństwo, wyższe klasy i lud walczyły ze sobą, aby zdobyć ich przychylność i aprobatę. Pod ich wpływem znajdowała się także polityka zagraniczna. Każdy rozsądny człowiek zauważyłby, że taki stan rzeczy miał miejsce
nieużyteczne dla dobra królestwa”.(7) W rzeczywistości możemy zobaczyć skutki dekadenckiego stanu, w jakim popadła ta nieszczęsna kraina. Cała energia i przenikliwość markiza Pombal w połowie XVIII wieku były potrzebne, aby wyrwać Portugalię ze śmiercionośnego uścisku Zakonu. W Hiszpanii penetracja Zakonu była wolniejsza. Wyżsi duchowni i dominikanie sprzeciwiali się temu przez długi czas. Sami władcy, Karol V i Filip II, przyjmując ich usługi, nie ufali tym żołnierzom papieża i obawiali się ingerencji w ich władzę. Ale z wielką przebiegłością Zakon ostatecznie pokonał ten opór. „W XVII wieku byli wszechpotężni w Hiszpanii, wśród wyższych klas i na dworze. Nawet ojciec Neidhart, były niemiecki oficer kawalerii, w pełni rządził królestwem jako radca stanu, premier i wielki inkwizytor… W Hiszpanii podobnie jak w Portugalii, upadek królestwa zbiegł się w czasie z powstaniem Zakonu…”(8) Oto co Edgar Quinet miał do powiedzenia na ten temat: „Gdziekolwiek umiera dynastia, widzę, jak powstaje i staje za nią jakiś zły dżin, jedna z tych mrocznych postaci, które są spowiednikami, delikatnie i po ojcowsku wabi ją ku śmierci…”(9) Rzeczywiście, nie można przypisać dekadencji Hiszpanii tylko temu Zakonowi. „Niemniej jednak prawdą jest, że Towarzystwo Jezusowe wraz z Kościołem i innymi zakonami przyspieszyło jej upadek; im bogatszy stawał się Zakon, tym biedniejsza była Hiszpania, do tego stopnia, że po śmierci Karola II skarb państwa nie zawierają nawet kwotę niezbędną do opłacenia 10 000 mszy, zwykle odprawianych w intencji zbawienia duszy zmarłego monarchy”.
Rozdział 2 Niemcy „To nie Europa południowa, ale Europa środkowa: Francja, Holandia, Niemcy, Polska były miejscem tej historycznej walki między katolicyzmem a protestantyzmem. Kraje te były więc głównymi polami bitew Towarzystwa Jezusowego”. (11) Szczególnie poważna sytuacja była w Niemczech. „Nie tylko znani pesymiści, ale także myślący i mądrzy katolicy uważali sprawę starego kościoła we wszystkich krajach niemieckich za prawie przegraną. W rzeczywistości nawet w Austrii i Czechach zerwanie z Rzymem było tak powszechne, że protestanci mogli rozsądnie mieć nadzieję na podbój Austrii w ciągu kilkudziesięciu lat. Jak to się stało, że ta zmiana nie nastąpiła, a kraj został podzielony na dwie części? Partia katolicka u schyłku XVI wieku nie wahała się odpowiedzieć na to pytanie, zawsze bowiem uznawała, że Witelsbachowie, Habsburgowie i jezuici byli odpowiedzialni za ten szczęśliwy obrót spraw.”(12) Rene Fulop-Miller tak pisał o roli jezuitów w tych wydarzeniach: „Sprawa katolicka mogła mieć nadzieję na prawdziwy sukces tylko wtedy, gdyby Ojcowie byli w stanie wpływać na książąt i kierować nimi w każdym czasie i w każdych okolicznościach. Konfesjonały oferowały jezuitom środki zapewniające trwały wpływ polityczny, a zatem skuteczne działanie”.(13) W Bawarii młody książę Albert V, syn gorliwego katolika i wykształcony w Ingolstadt, starym katolickim mieście, wezwał jezuitów do skutecznej walki z herezją: „7 lipca 1556 r. 8 ojców i 12 nauczycieli jezuitów wkroczyło do Ingolstadt. Był to początek nowej ery dla Bawarii… samo państwo otrzymało nową Pieczęć… koncepcje rzymskokatolickie kierowały polityką książąt i zachowanie klas wyższych.Ale ten nowy duch zapanował (11) i (12) H. Boehmer, op.cit., s. 89, 104, 112, 114. (13) Rene Fulop-Miller, op.cit., II, s. 98, 102.
NIEMCY 35 tylko z klas wyższych. Nie zdobyła serc zwykłych ludzi... Niemniej jednak, pod żelazną dyscypliną państwa i przywróconego Kościoła, stali się oni ponownie pobożnymi katolikami, posłusznymi, fanatycznymi i nietolerancyjnymi wobec jakiejkolwiek herezji... „Może wydawać się przesadą przypisywanie tak niezwykłych cnót i czynów zaledwie garstce nieznajomych. Jednak w tych okolicznościach ich siła była odwrotnie proporcjonalna do ich liczebności i byli natychmiast skuteczni, ponieważ nie napotkano żadnych przeszkód. Wysłannicy Loyoli zdobyli kraj sercem i umysłem od początku... Od następnego pokolenia Ingolstadt stało się doskonałym typem niemieckiego miasta jezuickiego". „Jezuita Mayrhofer z Ingolstadt nauczał w swoim „Zwierciadle kaznodziei”: „Nie będziemy sądzeni, jeśli zażądamy zabicia protestantów, tak samo jak nie zażądalibyśmy kary śmierci dla złodziei, morderców, fałszerzy i rewolucjonistów”. 15) Jego dzieło dokończyli następcy Alberta V, a zwłaszcza Maksymilian I (1597-1651). Ale Albert V był już sumienny w swoim „obowiązku” zapewnienia „zbawienia” swoim poddanym. „Gdy tylko Ojcowie przybyli do Bawarii, jego stosunek do protestantów i tych, którzy im sprzyjali, stał się bardziej surowy. Od 1563 roku bezlitośnie wypędzał wszystkich krnąbrnych i nie miał litości dla anabaptystów, którzy musieli cierpieć z powodu utonięć, pożarów, więzień i kajdanami, które wszystkie wychwalał jezuita Agricola... Mimo to całe pokolenie mężczyzn musiało zniknąć, zanim prześladowania zakończyły się całkowitym sukcesem.Jeszcze w 1586 r. morawskim anabaptystom udało się ukryć 600 ofiar od księcia Guillaume Ten jeden przykład dowodzi, że były tysiące, a nie setki wypędzonych, co było strasznym wyłomem w słabo zaludnionym kraju. „Ale”, powiedział Albert V radzie miasta Monachium, „chwała Boża i zbawienie dusz muszą być przedłożone ponad wszelkie interesy doczesne”. 16) Stopniowo całe nauczanie w Bawarii przechodziło w ręce jezuitów, a ziemie te stały się bazą dla ich penetracji we wschodnich, zachodnich i północnych Niemczech. „Od 1585 Ojcowie przekształcili część Westfalii zależną od Kolonii; w 1586 pojawiają się w Neuss i Bonn, jednej z rezydencji arcybiskupów Kolonii; otwierają kolegia w Hildesheim w 1587 i w Munster w 1588. Ten konkretny miał już 1300 uczniów w 1618... Dużą część zachodnich Niemiec odzyskał w ten sposób katolicyzm, (14) H. Boehmer, op.cit., s. 89, 104, 112, 114. (15) Rene Fulop-Miller, op. cit., II, s. 98, 102. (16) H. Boehmer, op.cit., s. 89, 104, 112, 114.
dzięki Wittelsbachom i jezuitom. „Sojusz między Wittelsbachami a jezuitami był może nawet ważniejszy dla„ ziem austriackich ”niż dla zachodnich Niemiec”.(17) Arcyksiążę Karol ze Styrii, ostatni syn cesarza Ferdynanda, ożenił się w 1571 r. z księżniczką bawarską, „która wniosła do zamku Gratz wąskie tendencje katolickie i przyjaźń jezuitów, jaka panowała na dworze monachijskim”. Pod jej wpływem Karol ciężko pracował, aby „wytępić herezję” ze swojego królestwa, a kiedy zmarł w 1590 r., Zmusił swojego syna i następcę Ferdynanda do przysięgi, że będzie kontynuował tę pracę. W każdym razie Ferdynand był na to dobrze przygotowany. „Przez pięć lat był uczniem jezuitów w Ingolstadt; poza tym był tak ograniczony umysłowo, że nie było dla niego szlachetniejszego zadania niż przywrócenie Kościoła katolickiego w jego dziedzicznych państwach. korzystne czy nie dla jego ziem nie obchodziło Go. „Wolę”, powiedział, „ W 1617 r. arcyksiążę Ferdynand został koronowany przez cesarza na króla Czech. „Pod wpływem swego jezuickiego spowiednika Villera, Ferdynand od razu przystąpił do walki z protestantyzmem w swoim nowym królestwie. To zapoczątkowało krwawą wojnę religijną, która przez następne trzydzieści lat trzymała Europę w niepewności. Kiedy w 1618 roku nieszczęśliwy wydarzenia w Pradze dały sygnał do otwartego buntu, stary cesarz Maciej próbował początkowo pójść na kompromis, ale nie miał dość siły, by przechylić swe zamiary przeciwko królowi Ferdynandowi, który był zdominowany przez swego jezuickiego spowiednika; więc ostatnia nadzieja na rozstrzygnąć ten konflikt polubownie został stracony”. „W tym samym czasie ziemie czeskie przedsięwzięły specjalne środki i uroczyście wydały dekret o wydaleniu wszystkich jezuitów, ponieważ widzieli w nich promotorów wojny domowej”.(19) Wkrótce za tym przykładem poszły Morawy i Śląsk, zbuntowali się także protestanci Węgier, gdzie żelazną rózgą rządził jezuita Pazmany. Ale bitwę pod Białą Górą (1620) wygrał Ferdynand, który po śmierci Macieja ponownie został cesarzem. „Jezuici nakłonili Ferdynanda do wymierzenia buntownikom najokrutniejszej kary; protestantyzm został wykorzeniony w całym kraju w sposób nie do opisania... Pod koniec wojny materialna ruina kraju była całkowita”. „Jezuita Balbinus, czeski historyk, zastanawiał się, jak to możliwe, że w tym kraju mogli jeszcze pozostać jacyś mieszkańcy. Ale ruina moralna była jeszcze straszniejsza… Kwitnąca kultura wśród szlachty i mieszczaństwa, bogata literatura narodowa, której nie można było zastąpione: wszystko to zostało zniszczone, a nawet narodowość została zniesiona
NIEMCY 37 otworzyli się na działalność jezuitów i masowo palili czeską literaturę; pod ich wpływem nawet imię wielkiego świętego narodu: Jana Husa, stopniowo słabło, aż w sercach ludzi wygasło... „Apogeum potęgi jezuitów – mówił Tomek – zbiegło się największa dekadencja w jej kulturze narodowej; to z powodu wpływu, jaki wywarł Zakon, przebudzenie tej nieszczęsnej krainy nastąpiło o sto lat za późno… „Kiedy wojna trzydziestoletnia dobiegła końca i zawarto pokój, który zapewniał niemieckim protestantom te same prawa polityczne, jakimi cieszyli się katolicy, jezuici robili wszystko, co w ich mocy, aby kontynuować walkę; na próżno”. Ale uzyskali od swego ucznia Leopolda I, wówczas panującego cesarza, obietnicę prześladowania protestantów na jego ziemiach, a zwłaszcza na Węgrzech. „Pod eskortą dragonów cesarskich jezuici podjęli to dzieło nawracania w 1671 roku. Węgrzy przystąpili do działania i rozpoczęli wojnę, która miała trwać przez prawie całe pokolenie… Ale to powstanie było zwycięskie pod wodzą Franciszka Kakoczego. Zwycięzca chciał wypędzić jezuitów ze wszystkich krajów, które znalazły się pod jego władzą, ale wpływowi protektorzy Zakonu zdołali odroczyć te zarządzenia i wypędzenie nastąpiło dopiero w 1707 roku... „Książę Eugeniusz z surową szczerością obwiniał politykę domu cesarskiego i intrygi jezuitów na Węgrzech. Napisał:„ Austria prawie straciła Węgry z powodu prześladowań protestantów ”. Pewnego dnia gorzko wykrzyknął, że Moralność Turków, przynajmniej w praktyce, znacznie przewyższała moralność jezuitów: „Chcą nie tylko panować nad sumieniami, ale także mieć nad ludźmi prawo życia i śmierci”. „Austria i Bawaria w pełni zebrały owoce dominacji jezuitów: kompresję wszystkich postępowych tendencji i systematyczne ogłupianie ludu”. „Głęboka nędza, która nastąpiła po wojnie religijnej, bezsilna polityka, dekadencja intelektualna, zepsucie moralne, straszliwy spadek liczby ludności i zubożenie całych Niemiec: oto skutki działań Zakonu”.(21)
Rozdział 3 Szwajcaria Dopiero w XVII wieku jezuitom udało się z powodzeniem osiedlić w Szwajcarii, po tym, jak zostali wezwani, a następnie wygnani przez kilka miast Konfederacji w drugiej połowie XVI wieku. Arcybiskup Mediolanu Karol Boromeusz, który sprzyjał ich osiedleniu się w Lucernie w 1578 r., szybko zdał sobie sprawę, jakie będą skutki ich działań, jak przypomina nam J. Huber: „Karol Boromeusz napisał do swojego spowiednika, że Towarzystwo Jezusowe , rządzona przez głowy bardziej polityczne niż religijne, staje się zbyt potężna, aby zachować niezbędny umiar i uległość… Włada królami i książętami, rządzi sprawami doczesnymi i duchowymi; pobożna instytucja utraciła ducha, który ją pierwotnie ożywiał; zostanie zmuszona do jej zniesienia”.(22) W tym samym czasie we Francji słynny ekspert prawny Etienne Pasquiet napisał: „Wprowadź ten Zakon pośród nas, a jednocześnie wprowadzisz niezgodę, chaos i zamieszanie”. Czy to nie jest ta sama skarga, która jest słyszana w kółko i we wszystkich krajach przeciwko Firmie? Tak samo było w Szwajcarii, kiedy dowody jej złych uczynków przebiły się przez pochlebne pozory, którymi się wyróżniała w zakrywaniu. „Gdziekolwiek jezuici zdołali się zakorzenić, uwodzili wielkich i małych, młodych i starych. Bardzo szybko władze zaczynały się z nimi konsultować w ważnych sprawach, ich datki zaczęły napływać i wkrótce zajęli wszystkie szkoły, ambony większości kościołów, konfesjonały wszystkich wysoko postawionych i wpływowych ludzi
Spowiednicy opiekujący się edukacją wszystkich klas Towarzystwa, doradcy i serdeczni przyjaciele członków Rady, ich wpływy rosły z dnia na dzień i nie zwlekali długo z ich wykorzystaniem w sprawach publicznych. Lucerna i Fryburg były ich głównymi ośrodkami; stamtąd prowadzili politykę zewnętrzną większości kantonów katolickich… „Każdy plan wykuty w Rzymie lub przez inne obce mocarstwa przeciwko protestantyzmowi w Szwajcarii miał zapewnione pełne poparcie jezuitów…„ W 1620 r. sześćset. Papież udzielił odpustu wszystkim, którzy brali udział w tym strasznym czynie. „W 1656 r. wywołali wojnę domową między wyznawcami różnych wyznań… Później znowu jezuici rozpoczęli nową wojnę religijną. „W 1712 roku w Aarau dyskutowano o pokoju; Lucerna i Uri właśnie go przyjęli, gdy jezuici na rozkaz Rzymu zrobili wszystko, co mogli, aby odwrócić sytuację. Odmówili rozgrzeszenia wszystkim, którzy wahali się przed chwyceniem za broń. Głośno głosili ze swoich ambon, że nie trzeba dotrzymywać słowa, gdy dane było heretykom, podejrzewali umiarkowanych radnych, próbowali ich usunąć z ich stanowisk i sprowokowali w Lucernie takie groźne powstanie ludu przeciwko rządowi, że najwyższa władza zrezygnowała z przerwania pokoju. Katolicy zostali pokonani w walce, która nastąpiła i podpisali ciężki pokój. Od tego czasu wpływ Zakonu w Szwajcarii stawał się coraz mniejszy”.(24) Dziś artykuł 51 szwajcarskiej konstytucji zabrania Towarzystwu Jezusowemu prowadzenia jakiejkolwiek działalności kulturalnej lub edukacyjnej na terytorium Konfederacji i próby zniesienia tej zasady zawsze kończyły się fiaskiem.
|
